Kwiecień – Miesiąc Pamięci Narodowej – jest okazją do przypomnienia znaczących wydarzeń w historii naszego kraju oraz oddania hołdu tym, którzy ponieśli ofiarę krwi w walce o wolność i niepodległość Polski. W dniu inauguracji Miesiąca Pamięci Narodowej w Muzeum Martyrologii Wielkopolan oddano cześć więźniom zamordowanym w pierwszym na okupowanych ziemiach polskich, niemieckim obozie koncentracyjnym w Forcie VII.
Tegoroczna uroczystość upamiętniająca ofiary KL Posen, ze względu na obostrzenia epidemiczne, miała kameralny charakter. Wzięli w niej udział przedstawiciele władz samorządowych, środowisk kombatanckich oraz służb mundurowych.
Coroczną tradycją uroczystości jest przypomnienie i upamiętnienie w szczególny sposób jednej z osób, które przeszły przez piekło obozu. Bohaterem tegorocznej inauguracji Miesiąca Pamięci Narodowej był Tadeusz Staniewski – przedwojenny burmistrz Swarzędza, więzień Fortu VII i obozu koncentracyjnego Buchenwald.
Urodził się 25 października 1873 r. w Kiełczewie pod Kościanem. Dzieciństwo spędził w Poznaniu. W końcu lat 90-tych XIX w. przeniósł się do Swarzędza, gdzie dał się poznać jako rzetelny przedsiębiorca, aktywny działacz społeczny i niepodległościowy, a z czasem także jako wybitny samorządowiec. Skromność połączona z pracowitością, otwartością i życzliwością dla ludzi uczyniły go szanowanym członkiem swarzędzkiej społeczności. Oznaką tego szacunku i wstępem do służby w roli przyszłej głowy swarzędzkiego magistratu było powierzenie Tadeuszowi Staniewskiemu w gorących tygodniach poprzedzających wybuch Powstania Wielkopolskiego funkcji przewodniczącego swarzędzkiej Rady Robotniczo-Żołnierskiej. Z jej ramienia został wybrany delegatem do Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który obradował w Poznaniu od 3 do 5 grudnia 1918 r. Wybór ten miał kluczowe znaczenie dla przebiegu kariery politycznej Tadeusza Staniewskiego. 28 grudnia 2018 r. utworzono w Swarzędzu Radę Ludową, której przewodniczącym został Tadeusz Staniewski. Z jego polecenia Straż Ludowa przystąpiła do zajmowania najważniejszych budynków Swarzędza, dając początek końca niemieckim rządom w tym mieście. Usunięty został ze stanowiska niemiecki burmistrz Swarzędza, a jego miejsce zajął Tadeusz Staniewski. Stanowisko to piastował przez 9 miesięcy. W latach 1920 – 1929 był przewodniczącym Rady Miejskiej Swarzędza.
Tadeusz Staniewski przeszedł do historii nie tylko jako pierwszy burmistrz Swarzędza w odrodzonej Rzeczypospolitej, lecz po wybraniu go po raz drugi na to stanowisko w 1929 r. – jako najdłużej urzędujący burmistrz międzywojnia. Głową swarzędzkiego magistratu był nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej. Tadeusz Staniewski był bardzo dobrym gospodarzem miasta, podejmując wiele cennych inicjatyw gospodarczych i społecznych. Dążąc do stworzenia optymalnych warunków dla wieloletniego rozwoju Swarzędza, doprowadził do pozyskania przez miasto nowych obszarów pod zabudowę. Za jego kadencji powierzchnia administracyjna Swarzędza zwiększyła się ponad 4-krotnie. Nastąpiła intensyfikacja elektryfikacji miasta i jego częściowa gazyfikacja. Miało to znaczący wpływ na jakość życia swarzędzan, zachęcało do osiedlania się w mieście i rozwijania działalności gospodarczej. Swarzędz stał się najprężniejszym w Wielkopolsce ośrodkiem meblowego rzemiosła. Podczas pełnienia przez Tadeusza Staniewskiego urzędu burmistrza, zbudowany został – służący do dzisiaj Cechowi Stolarzy Swarzędzkich – meblowy salon wystawienniczy przy ul. Wrzesińskiej, zwracający uwagę modernistyczną bryłą. Tadeusz Staniewski współuczestniczył w tworzeniu klubu sportowego Unia Swarzędz. Aktywnie wspierał swarzędzką Ochotniczą Straż Pożarną, co zostało docenione powierzeniem mu funkcji prezesa tej organizacji.
Przypominając postać Tadeusza Staniewskiego, nie wolno ograniczyć się do samego akcentowania jego osiągnięć w działalności niepodległościowej, samorządowej i społecznej; trzeba jeszcze powiedzieć, jakim był Człowiekiem. A był Człowiekiem wielkiego serca, ze zrozumieniem reagującym na potrzeby najuboższych. Trzeba pamiętać, że gdy w 1929 r. po raz drugi został wybrany burmistrzem, przez kilka lat przyszło mu piastować urząd w warunkach wielkiego kryzysu gospodarczego. Zorganizował wówczas darmową jadłodajnię dla bezrobotnych, nie szczędził własnego grosza, by wspierać ludzi znajdujących się w trudnej sytuacji. Wraz z żoną Haliną wspierał funkcjonowanie ochronki dla dzieci z biednych rodzin. W okresie wielkiego kryzysu gospodarczego, gdy dla wielu osób jedyną szansą zarobkowania było korzystanie z programu robót publicznych, nową brukową nawierzchnię uzyskał swarzędzki rynek.
Patriotyczna działalność była tym, co zadecydowało o uczynieniu Tadeusza Staniewskiego celem zemsty Niemców niemogących pogodzić się z istnieniem niepodległej Polski. Aresztowany po zajęciu przez niemieckie wojska Swarzędza, został uwięziony w areszcie śledczym gestapo, mieszczącym się w budynku po byłym „Domu Żołnierza” (użytkowanym dziś przez Teatr Muzyczny w Poznaniu). Stamtąd trafił do pierwszego obozu koncentracyjnego uruchomionego przez hitlerowskie Niemcy na okupowanych ziemiach II Rzeczypospolitej – do Fortu VII w Poznaniu (Konzentrationslager Posen). Po brutalnych przesłuchaniach i szykanach, w sierpniu 1940 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zmarł w „bloku śmierci” 25 sierpnia 1940 r. Symboliczny grób z prochami, które Niemcy przesłali jego żonie, znajduje się na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Marcina w Swarzędzu.
Źródło:
Sobczyk I. (red.), Tadeusz Staniewski 1873-1940, Swarzędz: Zespół Szkół nr 2 w Swarzędzu, 2010
